De provincie Gelderland heeft onze subsidieaanvraag voor onderzoek ‘Functioneel gebruik Cultuur Historisch Erfgoed’ gehonoreerd. Inmiddels is dit onderzoek dat uit drie delen bestaat afgerond en in rapportages vastgelegd. De resultaten van het onderzoek worden gebruikt bij de bepaling van het beheer.
‘Een goed geheiten Boeschoten, in der buerschap van Boeschoten gelegen’. Een cultuur historische biografie, inventarisatie en waardenkaart, door Peter Schut.
‘De oude boskernen en autochtone bomen en struiken van Klein Boeschoten en Gat van Zus’ door Ecologisch Adviesbureau Maes, Bert Maes, René van Loon en Carmen Hiddes.
‘Klein Boeschoten, een Archeologisch Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven, karterende en waarderende fase’, auteurs: A.T.L.E. van Bussel en P.A.C. Schut.
(…) Het gebied rond Boeschoten, Gat van Zus, Bergsham en Wilde Kamp is niet alleen een bijzonder natuurgebied, waar heide en bossen elkaar afwisselen, maar waar een wandelaar voortdurend herinnerd wordt aan de reliëfverschillen die te danken zijn aan de ijstijden. Bovendien tref je hier een breed scala van cultuurhistorische resten aan: grafheuvels, eikenklusters, eikenhakhout, raatakkers, oude perceleringen, akkers, wallen, ijskuilen, schaapskooien en van oorsprong eeuwen oude boerderijen (…).
De beheerseenheid Gat van Zus (6a) herbergt, afgezien van de centrale heide (6b), twee soorten bos: het Eikenstrubbenbos (vakken 6c1-4), voortgekomen uit oude heide-eikenstruiken, en de na 1914 ingeplant heidebebossing (vakken 6a en d-h) met gemengd loofbos en verschillende naaldboomsoorten. Het Gat van Zus valt onder Natura 2000 en is gesubsidieerd volgens de SNL regeling. Het bosgebied is FSC gecertificeerd en beslaat 21 ha.
Dit bos geeft het prachtige beeld van een typisch en Eikenstrubbenbos dat ontstaan is uit oude heide-eikenstruiken (zo aangeduid door Heybroek, Ned. Bosbouwtijdschrift) en vormen het zuidoostelijke gedeelte van een veel groter gebied met oorspronkelijke heide-eikenstruiken dat zich uitstrekt tot aan de andere kant van Bergsham. Sinds 1914 ligt het in de bedoeling de natuurlijke ontwikkeling van deze Eikenstruiken zijn gang te laten gaan, en slechts in te grijpen om de oorspronkelijke eikenstruiken als geheel in stand te houden. Het resultaat is een landschappelijk karakteristiek bosbeeld. Daarbij valt te bedenken dat in dit geval de eiken zeer waarschijnlijk de oorspronkelijke variatie van het inheemse eikenbos vertegenwoordigen. Het kan tot de belangrijkste oude boskernen van de Veluwe gerekend worden” .
In dit Eikenstrubbenbos (percelen 6c1 -3) is het streven de bestaande situatie te conserveren. Momenteel wordt eraan gewerkt om dmv. een aantal ingrepen de Strubben weer voor enkele decennia vrij te stellen. Exoten zoals Douglas, Japanse Lariks, Amerikaanse- Eik en Vogelkers en Beuk worden hier stelselmatig verwijderd. Omgewaaide Berken brengen soms grote schade aan, waar dat te voorzien is worden deze preventief geveld. In totaal wordt er ongeveer 11 ha van dit bos in het Gat van Zus geconserveerd.
Het prachtige beeld van een typisch Eikenstrubbenbos
De heide bij Gat van Zus
(…..) In het bos bij het Gat van Zus ligt een ovaal stukje heide dat omringd wordt door een strook gras (Afb. 119). In het midden staat nog het restant van een paal. Het zal wandelaars niet snel opvallen dat deze toch wel opvallende open ruimte op de grens van het bos en de heide een merkwaardige vorm heeft, maar vanuit de lucht is dit goed te zien. Hoewel het geheel opgaat in de natuur is dit toch een cultuurhistorisch relict. Niet heel oud maar wel noemenswaardig vanwege de impact op het landschap en bovendien van een karakter waar er niet veel meer van zullen zijn(….) (Peter Schut, Cultuurhistorische Inventarisatie Boeschoten)
aanleggen van een raster voor de inplant van 500 Douglas in 2016, (plugplantsoen).
Klein Boeschoten is oorspronkelijk een oud Wildforstersenclave (1326) waar de Cultuur Historisch– en Landschappelijke overwegingen een belangrijke rol spelen bij het formuleren van de doelstellingen voor het bosbeheer. Zie pdf “oude boskernen (..)” door Advies bureau Bert Maas:
Klein Boeschoten ligt ten zuidwesten van Garderen en omvat ruim 80 ha bos; het is gesitueerd op de voormalige heide van de maalschap Garderen en behoort bij het grote bosgebied rond Garderen. Het landgoed ligt tegenwoordig ingeklemd tussen de boswachterijen van Staatsbosbeheer en het Gelders Landschap.
De bossen op Klein Boeschoten (80ha) en Gat van Zus (21ha) zijn FSC-gecertificeerd en liggen binnen het GNN en Natura 2000 gebied.
Klein Boeschoten als ook Groot Boeschoten, twee oude, in relatief isolement bijeen gelegen boerderijen, worden voor het eerst genoemd in 1326 als Wildforstersgoederen van de graven van Gelre. Historisch-geografisch gezien is waarschijnlijk bij geen der overige 12 Wildforstersgoederen op de Veluwe de oorspronkelijke situatie zo goed herkenbaar. Dit geldt in het bijzonder voor Klein-Boeschoten. De in die tijd grafelijke koddebeiers werden, om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien, beleend met een boerderij in de eenzaamheid, daar waar de grafelijke jachtrechten bewaakt moesten worden.
Deze twee lager- bijeen gelegen oude boerderijen met zeer zware eiken en beuken; om deze nederzetting de mini-eng met de landbouwpercelen, daaromheen een gordel met Eikenhakhout en dit geheel omringt door een oud wallensysteem. Daarbuiten lag tot 1900 de eindeloze heide. Die situatie is tot op heden goed herkenbaar, ook al is het hakhout omgevormd tot Eikenspaartelgenbos en is de heide bebost met overwegend naaldhout. Wallen en greppels geven in het bos nog overal de geografische structuur en vroegere situaties aan die zich overigens ook laten herkennen op de kaarten van oa. De Man (ca. 1806). Op grond van die kaarten en op basis van de overweging dat de graven van Gelre geen Wildforsters zullen hebben gestationeerd midden op de ‘grote, stille heide’, is het aannemelijk dat het Eikenhakhout aan de noordzijde van het bouwland resten zijn van een oud bos.
kaart de Man ca. 1806; De vakken 3q1, 3q2, een deel van 4g, j en k worden al als bos aangegeven op een kaart uit 1832.
Het bijzondere van dit Eikenhakhoutbos is dat het om een van de weinige bossen gaat waar de Eiken met vrij grote zekerheid van autochtone herkomst zijn. Eind 20e eeuw was de bedreiging voor dit bos de zure regen en eiken prachtkever. Op dit moment is dat de stikstofdepositie. Er is geen verjonging.
Vroeger werd dit bos intensief gebruikt als eikenhakhout. Rondom de tweede wereldoorlog raakte het eikenhakhout in onbruik en werd het bos omgezet naar zogenaamd eikenspaartelgen bos, telkens werd één van de telgen (eikenstammen) gespaard. In dit bos wordt op het ogenblik in principe niet meer geoogst tenzij het nodig is. Wel worden zogenaamde exoten bestreden, de belangrijkste hiervan zijn de Amerikaanse Vogelkers, Prunus Serotina, en Beuken.
oorspronkelijk Eikenhakhout- nu Eikenspaartelgenbos
De andere stukken bos zijn vlak na 1900 geplant op wat toen nog de “woeste” hei was met aanvankelijk dennen die vooral gebruikt werden in de mijnbouw. Inmiddels is het een productief gemengd bos met “licht en donkere” naaldbomen soorten (Douglas, Lariks, Thuja’s en Den) en verschillende loofboomsoorten (tamme Kastanjes, Lindes en Hongaarse Eik, Turkse Noothazelaars en Walnoot). De keuze voor introductie van nieuwe soorten is naast de natuurwaarden zoals grond- verbetering, ecologische waarde, biodiversiteit en klimaatverandering ed. is ook houtproductie een belangrijke factor. Met name Douglas en Larix zijn goede productie soorten. De laatste jaren is gebleken dat naast de Tsucha de Lariksen het moeilijk hebben, vooral de ongemengde Lariksbossen op iets mindere grond.
Het oude eikenbos en een deel van het gemengde bos liggen binnen een afrastering, deze is geplaatst om de historische aarden wallen tegen zwijnen gewroet te beschermen.
Het bouwland is er nog steeds- alhoewel met een gewijzigde teelt.
vloer van eiken hout, wand van Douglas en van eiken
vloer van eikenhout
Ons hout is te koop, dus zoek je een paar mooie planken of balken e of een mooie Boeschoten hout tafel? Stuur ons een bericht of kom kijken. We kunnen in overleg ook zagen op bestelling, dan krijgt u precies de maten die u nodig heeft; het hout is dan nog niet droog.
Ook rondhout is te koop, om te verwerken tot iets moois .
info: eliom@xs4all.nl, 06 44294245 of 06 12385000,
Het bosbeheer op Klein Boeschoten gebeurt deels met vrijwilligers.
IVN Barneveld Twee of drie maal per jaar is er een enthousiaste groep vrijwilligers van IVN Barneveld; zij kunnen met name de wat grotere projecten aanpakken zoals het (ver)plaatsen van rasters of het opruimen van takken na een dunningsronde zodat er weer nieuw geplant kan worden. www.ivn.nl/barneveld
Prunusbestrijding Daarnaast is er een groep vrienden en familieleden die na 15 juli een paar keer per jaar werkt aan de bestrijding van de Amerikaanse Vogelkers, een werk dat nooit af is. Onze manier van bestrijden is door de grotere bomen te ringen en ze vervolgens jaarlijks na te kijken en uitlopend groen af te slaan. Na een paar keer zijn ze dood op stam. Kleine boompjes worden getrokken.
In de afgelopen periode zijn bos en natuur veel in het nieuws geweest: de stikstof problematiek, meer mensen in de natuur door corona, klimaat verandering, wel of geen nieuwe soorten introduceren, co2 opslag, teloorgaan van soorten en verlies biodiversiteit. Als ook de discussie over bos als natuur of bos met functie houtproductie met daarnaast de bijbehorende overheidsmaatregelen zoals de Bossen strategie, de Stikstofwet en daaruit volgende subsidie stromen.
Het bosbeleid op Klein Boeschoten is al jaren gebaseerd op geïntegreerd bosbeheer volgens ‘Pro Silva natuur volgend bosbeheer’. Er wordt zoveel mogelijk uitgegaan van natuurlijke processen, maar tegelijkertijd kan er ook geoogst worden. In ons bos zijn officieel twee beheertypen te vinden: eiken- beukenbos met hulst en droogbos met productie (de SNL subsidie is gebaseerd op deze beheertypen). Zelf hebben wij nog een tussenvorm aangegeven: ‘gemengd-of ‘mulifunctioneel’ bos. Ons eikenbos hoort tot de weinige stukken bos in Nederland met autochtoon materiaal; hier is grote voorzichtigheid geboden. Zie op deze website de studie die Ecologisch adviesbureau Maes over onze oude eikenbossen heeft gedaan.
Droog- en gemengd bos. Hier gaat het vooral over het beheer type droog- en gemengd bos met productie. Het uitgangspunt hierbij is een bos dat z’n natuurwaarde met productie combineert. Het is een gemengd bos met verschillende soorten bomen en struiken. Het bos is verdeeld in vakken die ieder hun eigen beplanting en geschiedenis hebben. Dat is een van de waarden van Klein Boeschoten en Gat van Zus, het is niet één bos. Naast soorten die van belang zijn voor houtproductie, zoals larix en vooral douglas zijn er eiken, berken, beuken, tamme kastanjes. De Amerikaanse eik kan goed zaaghout opleveren maar is uit ecologisch oogpunt minder gewild, het bijbehorende leven is niet meegekomen. Als struiken zijn er lijsterbes, vuilboom, bosbessen, en natuurlijk de Amerikaanse Vogelkers “de Prunus”. Deze boom hebben we jaren lang met succes bestreden. Het blijft echter een terugkerende soort. Een soort die voor de bodem goed is en ook anderszins voor sommige insecten en vogels gunstig is. Een nieuwe benadering is nu om te proberen een evenwicht te vinden; afhankelijk van de plaats en kwaliteit van de Prunus. Geen Amererikaanse Vogelkers in het oude eikenbos. In het andere bos mooie rechte exemplaren laten staan. Jonge boompjes trekken. De overige prunus zoveel mogelijk ringen en vooral veel andere soorten bomen planten.
Oogst 2020-2021 Wat betreft het oogsten van bomen is er bij ons een onderscheid tussen de bomen primair bedoeld voor houtproductie (naaldbomen en een deel van de loofbomen) en bomen geveld voor brandhout (vooral beuk en minder goed gevormde Amerikaanse eik). Door nieuwe inzichten over het belang van CO2 vastlegging streven we ernaar om zo veel mogelijk bomen niet als brandhout te verstoken maar een andere bestemming te geven zoals voor timmerhout (kasten, tafels en tafelbladen en banken ed) als ook voor restauratie oude schepen en voor palen in het bos.
Brandhout Vrijwel elk jaar worden bomen aangeblest voor brandhout, voor eigen gebruik en voor vaste brandhout klanten. In het ideale geval zagen ze de boom ter plekke en rijden ze de blokken met een kruiwagen naar de weg. Dit om zoveel mogelijk samendrukking van de grond door zware voertuigen te voorkomen. Een andere mogelijkheid is om de boom naar de weg te slepen en aan de weg te verkopen.
Productie hout: in een 4-6 jarige cyclus wordt telkens een deel van het bos gedund. Daarbij wordt gekeken naar de kwaliteit van de bomen, in relatie tot elkaar, welke boom wil je een kans geven verder uit te groeien, of welke boom dreigt als gevolg van droogte het niet te redden zoals nu de Lariks en Douglas. Het kan ook zijn dat een boom zijn optimale maat heeft bereikt. Bij een Douglas is dat ca 60 cm, daarna groeit hij niet zo hard meer en ook vinden zagerijen die grote maten vaak lastig. Er zijn ook bomen, o.a. de douglas, die zo dik zijn dat het monumentale bomen worden die je juist niet meer wilt vellen.
Bij uitkapbeheer worden er telkens maar enkele bomen geveld. De open plekken zijn kleiner dan 1 x de boomhoogte. Bij groepenkap maken we grotere open plekken om natuurlijke verjonging meer kans te geven en met name andere soorten aan te planten. Die plekken zijn ca 1-2 x de diameter van de omringende bomen. Zowel binnen de vakwereld als bij het publiek, ook in de media, is er mijn inziens een nodeloze strijd gaande over de maat van de open plekkende tussen de voorstanders van uitkapbeheer en de voorstanders van vlakte gewijs dunnen(SBB). Bij open plekken van meer dan 2x de boomlengte heet het opeens vlakte gewijs dunnen of kaalkap en dat is bij velen uit den boze, het bosecosysteemn wordt te zeer verstoord.
Een van de problemen bij het oogsten van bomen is de vernieling die er noodzakelijkerwijs bij komt kijken: andere bomen worden ongewild ook geraakt, er komen grote machines die een te zware last voor de bodem zijn. Zowel in de bosbouw als in de akkerbouw is er de laatste tijd bijzondere aandacht voor het belang van de bodem. Binnen de vakwereld wordt gepleit voor zgn ‘uitrijpaden’, paden die op een afstand van ca 30 meter uit elkaar liggen en die bij elke oogst opnieuw gebruikt worden, Het kan nl. wel 30 jaar duren voor het effect van bodemverdichting weer hersteld is. Ik ben begonnen om -ook met behulp van de Bosgroep- in sommige vakken de uitrijdpaden aan te geven maar het is te moeilijk. Willen we dat?
Inmiddels is onze laatste dunning in z’n geheel verkocht aan onze buurman Diederick Huizinga, eigenaar van een bosgebied grenzend aan Klein Boeschoten, die het op een andere manier doet. De bomen worden individueel met een motorzaag geveld. Ter plekke op maat gemaakt en met een shovel uit gereden. Grote exemplaren blijven liggen tot na juli, met takken en al, die de sapstroom uit de stam trekken. Het hout is geveld in de winter bij afnemende maan. De vraag is of het vele op en neer rijden van de shovel minder erg is dan de grote machines. Hij kiest telkens de kortste route naar de weg. Hij is van plan de paden in te zaaien met planten die de bodemdichtheid goed kunnen doorwortelen, noemde ridderzuring, maar dat heb ik inmiddels afgewezen. In ieder geval is dit een ‘korte keten’, minder transport. Dit hout wordt gebruikt door Diederick Huizinga voor het bouwen van een natuurhuis als ook voor de ontwikkeling van een kleine woongemeenschap op het terrein van wat vroeger Edda Huzid was.
Verjonging 2020-2021Een groot probleem bij de verjonging is de wilddruk: zwijnen woelen, reeën eten de knopjes en schuren hun gewei tegen jonge stammetjes, herten knakken bij voorkeur lijsterbessen en eten de schors van douglassen vooral als die net zijn opgesnoeid. Om die reden planten we nu veel verjonging in zogenaamde kloempen.
Kloempen zijn omgaasde cirkels aanvankelijk met een diameter van ca 8 mtr. doorsnede, met het idee dat het wild het niet interessant vindt om hier binnen te dringen. Geleidelijk hebben we de cirkels groter gemaakt, ze zijn nu ca 16 m doorsnede- dan past er een rolgaas van 50 m omheen. De oppervlakte wordt bij een twee maal zo grote diameter 4x zo groot, dus efficienter. Ook maken we op sommige plekken rasters alleen tegen de zwijnen, 1 meter hoog. Je ziet onmiddellijk het verschil tussen binnen- en buiten het raster. In zekere zin zijn de rasters binnen de grote omrastering een beetje dubbelop, het is gekomen ondermeer omdat de jonge Thuja’s veel te lijden hadden van de reeën.
vernieling door zwijnen
De nadruk ligt nu op de aanplant van rijk strooiselsoorten om zo de bodem te verbeteren. Ondermeer door de stikstofdepositie is de bodem verzuurd. Rijkstrooiselsoorten zijn linde,hazelaar, haagbeuk, boswilg, ratelpopulier, vuilboom, esdoorn en in mindere mate ook lijsterbes, berk, sleedoorn en meidoorn. Daarnaast planten we ook douglas aan, meestal zgn. plug plantsoen (is bevroren en kan ook in mei juni worden geplant). Verder zijn we bezig de massaal opkomende Thuja’s te verplanten, dit geldt ook voor mooie esdoorns die op het erf opkomen met een voorkeur voor de Noorse Esdoorn (gedraagt zich minder invasief)
na 5 jaar >
Beheervisie: elke 10-12 jaar wordt er opnieuw naar het beheer gekeken en wordt een beheervisie geschreven en /of bijgesteld. Sinds we FSC gecertificeerd zijn moet deze visie aan bepaalde eisen voldoen. Op het ogenblik is een nieuwe beheervisie in de maak. Die verschijnt eind dit jaar op de website.
